SPOŁECZEŃSTWO
Zaludnienie
Z perspektywy Europy Szwecja to mały kraj. Liczy ponad dziesięć milionów mieszkańców. Pod względem powierzchni Szwecja należy bowiem do największych krajów w Europie (449 964 km2), niewiele jej brakuje do Hiszpanii i Francji i jest znacząco większa od Polski (322 575 km2). Ze względu na surowy klimat na północy ok. 85% ludności mieszka na południu kraju, co przekłada się na gęstość zaludnienia 22,2 osób na km2. Z taką niewielką liczbą ludności na tak szeroko rozciągniętej powierzchni, Szwecja należy do najrzadziej zaludnionych krajów Europy.
Najgęściej zaludnionym rejonem Szwecji są tereny wokół Sztokholmu (ok. 2 mln), które skupiają piątą część całej populacji. Następnymi w kolejności po stolicy miastami są: Göteborg, Malmö, Uppsala i Västerås.
Średnia długość życia jest wysoka i wynosi u kobiet ponad 84, zaś u mężczyzn ponad 80 lat.
Szwedzi uwielbiają sport o każdej porze roku, czy to rower, czy to łyżwy, np. panczeny, na których można jeździć w środku miasta!
Credits: Helena Wahlman/imagebank.sweden.se
Kraj emigrantów przeobraził się w kraj imigrantów
Jeszcze przed stu laty Szwecja była stosunkowo odizolowanym krajem na północy Europy. W okresie od połowy XIX wieku do roku 1930 około 1,5 miliona Szwedów (1/4 ludności) opuściło kraj by osiedlić się przede wszystkim w Ameryce Północnej. Dopiero w latach 80. Szwecja zaczęła przekształcać się na dużą skalę w kraj imigrantów. Imigracja nasiliła się najbardziej w latach 90. oraz podczas fali uchodźców w 2015 roku. Na północy kraju mieszkają dwie grupy mniejszościowe rdzennej ludności: Finowie i Samowie.
Szwedzka monarchia
Król Karol Gustaw XVI, siódmy władca z dynastii Bernadotte poślubił swoją wybrankę, Silvię Sommerlath, w czerwcu 1976 roku. Królewska para ma 3 dzieci, Wiktorię – następczynię tronu, Madeleine i Carla- Philipa.
W 2018 r. przypadła 45. rocznica objęcia tronu przez obecnego króla po śmierci jego dziadka, Gustawa VI Adolfa. Karol XVI Gustaw miał wówczas 27 lat i został najmłodszym królem na świecie.
Panowanie Karola XVI Gustawa obfitowało w wydarzenia. Najważniejsze z nich można było zobaczyć na zorganizowanej na Zamku Królewskim w Sztokholmie wystawie “40 år för Sverige”. Obchody były tym bardziej uroczyste, że Karol XVI Gustaw jest drugim monarchą od średniowiecza, który tak długo sprawuje władzę. Jedynie Gustaw V panował dłużej – 43 lata (1907 – 1950).
Źródło: kungahuset.se
Szwed
Uprzejmy, miły i porządny, ceniący sobie czas wolny spędzony z rodziną i znajomymi – taki jest prawdziwy Szwed. Zamiłowanie narodu szwedzkiego do perfekcjonizmu przyczyniło się z pewnością do szybkiego rozwoju gospodarczego i technologicznego kraju. Głęboko zakorzeniony w tradycji szwedzkiej jest szacunek do natury i proekologicznych rozwiązań, dziś szwedzka rzeczywistość jest podporządkowana staraniom o dobre zmiany dla klimatu.
Szwed w pracy
Pracowity, sumienny. W języku szwedzkim istnieje słowo, które trafnie charakteryzuje zamiłowanie Szwedów do równości i kolektywizmu. Zarówno pracownik, jak i kawa czy wielkość domu może być “lagom”, czyli nie wyróżniający się, w sam raz, nie za dużo ani nie za mało.
W miejscach pracy stosuje się zwykle pracę w grupach, która działa w sposób egalitarny bez elementów hierarchii. Ważne jest osiągnięcie koncensusów podczas spotkań, na których dyskutuje się sposób pracy i podział obowiązków.
Atmosfera panująca w szwedzkim zakładzie pracy jest uznawana za przyjemną i nieoficjalną. W zwyczaju jest zwracanie się do obcych, wyższych stopniem oraz starszych przy użyciu formy “Du”, szwedzkiego odpowiednika “Ty”. Szwedzi wspólnie wychodzą na lunche i razem korzystają z przerw na kawę w miejscu pracy o określonych godzinach, co należy brać pod uwagę przy planowaniu współpracy ze szwedzkim partnerem.
Szwecja – kraj równości
Szwecję charakteryzuje największy na świecie odsetek kobiet pracujących zawodowo poza domem (ok. 70%) oraz najmniejszy na świecie odsetek ludzi, sklasyfikowanych jako ubodzy (poniżej 8%). Ciekawostką jest, że ustawa o rynku pracy przewiduje prawo do 15- miesięcznego płatnego urlopu rodzicielskiego do podziału między obydwoje rodziców, z którego przynajmniej miesiąc ma obowiązek wykorzystać ojciec (tzw. pappaledighet).
KULTURA
Św. Łucja
Wczesnym rankiem 13 grudnia szkoły, domy starców i miejsca pracy w całym kraju odwiedza orszak świętej Łucji – młodzież ze śpiewem na ustach, ubrana w długie szaty (tzw. lucialinne), ze świeczkami we włosach i w rękach rozdająca imbirowe pierniczki (tzw. pepparkakor). Łucja ma na sobie białą, długą do kostek koszulę, przepasaną czerwoną wstążką, i aureolę, czyli wianek z borówkowych gałązek, w którym tkwią oprawki na świece. W procesji towarzyszą jej druhny, krocząc gęsiego ze złożonymi jak do adoracji dłońmi, śpiewają tradycyjną piosenkę o Łucji.
Adwent
W szwedzkim domu pierwszą oznaką zbliżających się świąt jest między innymi adwentowy świecznik, przeważnie niewielkie pudełko, wysłane mchem i gałązkami borówek. W pierwszą niedzielę adwentu zapala się pierwszą świece, w drugą następną, i tak aż do ostatniej, czwartej niedzieli. W adwencie w wielu oknach pojawiają się adwentowe gwiazdy.
Noc Walpurgi
W wigilię pierwszego maja Szwedzi spotykają się w święto Walpurgii, by śpiewami zwiastować koniec zimy i nadejście wiosny. Śpiewom towarzyszą ogromne ogniska palone na wzgórzach. I kiedy ogień buzuje w najlepsze pojawia się pewna liczba mężczyzn, najczęściej w białych czapkach z daszkiem, na którym widnieje znaczek z lirą. To studenci. Śpiewają piosenki, wszędzie te same, zwiastujące koniec zimy. Jest to jedno z najbardziej widowiskowych obyczajów świątecznych w Szwecji.
6 czerwca
Szwecja przez dłuższy czas, być może jako jedyny kraj na świecie, nie miała oficjalnie swojego dnia święta narodowego, co wydaje się symptomatyczne dla szwedzkiego sceptycyzmu do jakichkolwiek patriotycznych manifestacji. 6 czerwca jest dniem wolnym od pracy, a rangę oficjalnego święta narodowego zyskał w 1983 r. Dzień ten nawiązuje do daty 6 czerwca 1523 roku, kiedy to w Strängnäs Gustav Eriksson Vasa został wybrany na króla wolnej Szwecji. Wcześniejsza ucieczka Wazy przed duńską pogonią do Norwegii była inspiracją do stworzenia idei najsłynniejszych zawodów narciarskich świata – Biegu Wazów!
Midsommar
W weekend, który przypada najbliżej dnia Św. Jana, 24 czerwca, Szwedzi obchodzą wielkie święto sięgające swymi korzeniami obyczajów związanych z przesileniem letnim. Wiele dni wcześniej karawany samochodów suną z miast do letniskowych domów, na kempingi i przystanie, a młodzi ludzie zbierają się często w swoich ulubionych miejscach nad wodą. W piątek, w przeddzień świąt, Szwedzi zbierają się na trawiastych terenach, śpiewają i tańczą wokół drzewka majowego (tzw. majstang lub midsommarstang) przybranego zielonymi gałązkami i kwiatami.
Credits: Per Bifrost/imagebank.sweden.se
Uczta rakowa w blasku sierpniowego księżyca
W Szwecji jedzenie raków przybrało postać rytuału, któremu towarzyszą wszelkie możliwe rekwizyty, a szczególnie mile widziany jest prawdziwy księżyc w pełni. Zwyczaj ten narodził się stosunkowo niedawno, nie powstał jednak pod wpływem sentymentu do romantyczności natury, to efekt biurokratycznych poczynań, w których wyniku sto lat temu zezwolono na połów raków wyłączenie podczas dwóch jesiennych miesięcy.
Źródło: Szwedzkie obyczaje świąteczne, autorstwa Jana-Öjvind Swahn
Surströmming
Szwedzki przysmak budzący kontrowersje nawet wśród Szwedów. Jest to mały śledź bałtycki, poławiany wiosną, solony i fermentujący w beczkach. Puszki z surströmmingiem powinny być ze względu na nieprzyjemny (nie dla wszystkich?) zapach otwierane poza domem. Tradycyjnie śledzia je się zawiniętego w szwedzki cienki chleb (szw. tunnbröd). Na posmarowany masłem kawałek chleba kładzie się kawałek oczyszczonego śledzia, plaster ugotowanego ziemniaka (szw. mandelpotatis) i posiekaną cebulę. Uroczysta degustacja (Surströmming premiere) ma miejsce pod koniec sierpnia, kiedy śledzie z wiosennego połowu trafiają na rynek.
W 1999 r. założono w Szwecji Akademię Surströmminga (szw. SurströmmingsAkademien), która promuje surströmminga, nawiązuje międzynarodowe kontakty oraz zarządza Stowarzyszeniem Surströmminga (szw. SurströmmingsSällskapet) powołanym w 2003 r. i promującym nowe potrawy, a nawet drinki. Co roku organizowany jest też Ulvötest, podczas którego oceniany jest smak, słoność i konsystencja surströmminga.
Foto: Tina Stafrén/imagebank.sweden.se
Gęś św. Marcina
Św. Marcin to patron południowoszwedzkich gastronomów. 10 listopada, w przeddzień św. Marcina, zbierają się wieczorem, przeważnie w restauracjach grupki ludzi ze Skanii, południowej prowincji Szwecji. Nie robią tego ze względu na postać świętego, ale dla jego atrybutu ? gęsi. Związek Marcina z gęsiami ma swoje uwarunkowania ekonomiczne. Na początku listopada gęsi są najtłustsze i jest to najwłaściwszy moment, by pozwolić im zejść z tego świata.
Dalahäst
Drewniany konik z Dalarna barwiony na czerwono to obok szwedzkiej flagi i hymnu narodowego trzeci narodowy symbol kraju. Koniki robione są tylko w małej miejscowości Nusnäs nieopodal Mora. Tradycja strugania koników przez drwali sięga 350 lat.
Foto: Amanda Westerbom/imagebank.sweden.se
