Szwedzkie samorządy dbają o przejrzystość: wysyłają mieszkańcom informacje o realizacji budżetów, a w sprawie ważnych inwestycji prowadzą konsultacje. Podstawowe zadanie gmin w Szwecji to zapewnienie usług społecznych. Obecnie trwa dyskusja, czy takie usługi mogą być zlecane prywatnym podmiotom.
Szwedzkie gminy mają obowiązek zapewnić mieszkańcom przede wszystkim usługi społeczne. W gestii władz gmin jest więc opieka przedszkolna, szkolnictwo podstawowe, średnie i specjalne. Osobom niepełnosprawnym zapewniają bezpłatnego opiekuna. Osoby starsze mają prawo do pobytu w domach opieki. W Szwecji dobrze rozwinięte jest budownictwo komunalne, które realizowane jest przez spółki powołane przez miasta lub prywatne przedsiębiorstwa działające na ich zlecenie. Inne dziedziny aktywności gminy to m.in. infrastruktura, woda, ścieki, ochrona środowiska oraz transport lokalny.
Dodatkowo gminy dobrowolnie dbają o atrakcyjność gospodarczą, zapewnienie pozaszkolnej opieki dzieciom i młodzieży czy kulturę.
Z danych za 2012 rok wynika, że gminy w Szwecji wydają rocznie na realizację swoich zadań 529 miliardów koron (ok. 57 miliardów euro). Największą pozycją w ich budżetach (19 proc.) stanowią wydatki na opiekę nad osobami starszymi. Utrzymanie szkół podstawowych to 16 proc. wydatków gmin, opieka przedszkolna oraz pozaszkolna to 14 proc. Natomiast pomoc niepełnosprawnym pochłania 7 proc. budżetów.
Roczne dochody gmin wynoszą 545 miliardów koron (ok. 58 miliardów euro). Większość budżetu (67 proc.) stanowią wpływy z tzw. podatku komunalnego. Jest on ustalany przez każdą gminę i jest częścią podatku dochodowego, jaki płaci każdy mieszkaniec. W zależności od sytuacji ekonomicznej rada gminy może zwiększać lub zmniejszać wysokość tego obciążenia. Inna ważna pozycja w budżetach szwedzkich gmin to ogólne i celowe dotacje od państwa (18 proc.).
Do najważniejszych zadań samorządów województw należy opieka zdrowotna, w tym prowadzenie szpitali, a także regionalna komunikacja publiczna.
Wśród wydatków największą pozycję w budżetach województw, 46 proc., stanowiło w 2012 roku finansowanie specjalistycznej opieki zdrowotnej, w tym szpitali. Na podstawową opiekę zdrowotną (przychodnie) przeznacza się 16 proc. budżetu. Leczenie chorób psychicznych oraz zapewnienie komunikacji regionalnej pochłania po 7 proc. rocznych wydatków.
Głównym źródłem dochodów województw (71 proc. budżetu) jest podatek wojewódzki, który podobnie jak gminny, jest ustalany przez radę, i jest częścią podatku dochodowego. Pozostałe to dotacje od państwa oraz inne opłaty oraz podatki.
W Szwecji jest 290 gmin, a także 21 województw samorządowych. Wiele gmin, jak np. Sztokholm, wysyła mieszkańcom broszurę z rozliczeniem budżetu. Przy najważniejszych inwestycjach odbywają się konsultacje społeczne, np. na temat przebiegu nowej linii metra lub tramwaju. Szwedzi znani są z umiejętności zawierania ponadpartyjnych sojuszy, w wielu gminach z powodzeniem funkcjonują także rządy mniejszościowe.
W samorządach gmin, województw i regionów działa 44 tys. polityków, z czego aż 97 proc. piastuje te funkcje niezawodowo, łącząc je z pracą.
Źródło: www.wyborcza.pl
